Μιχάλης Κοκκώνης
Το Σώμα ως κείμενο, Το σώμα του κειμένου» ή «Σάρκα και μελάνι σε τέλεια ένωση στην ταινία The Pillow Book (1996) Peter Greenaway
Στο πλαίσιο της προβληματικής του σεμιναρίου «Σημειωτική του σώματος», στόχος στο παρόν πρότζεκτ είναι να εστιάσει στο σώμα στον κινηματογράφο. Μέσα από άπειρες απεικονίσεις του στην οθόνη η υπόσταση του ανθρώπινου σώματος έχει προβληθεί από άποψη φιλοσοφική, κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική, αισθητική, βιολογική και φυσιολογική. Παραδείγματα υπάρχουν άφθονα: Έτσι το σώμα παράλυτο κι ανήμπορο ασθενεί και υποφέρει στην ταινία Η Θάλασσα μέσα μου, λιθοβολείται στην Agora του Amenabar, γίνεται βορά στα νύχια εξαγριωμένης αρκούδας στη ταινία Επιστροφή του Inaritu, καταπονείται αφάνταστα και επιβιώνει σε πολικές θερμοκρασίες στην ταινία The Pilot A Βattle for Survival, Davletyarov, αλλά και εκθειάζεται αισθητικά μέσα από τις αέρινες πιρουέττες ενός Fred Astaire, ή τα αθλητικά πλονζέ ενός Gene Kelly. Το γυναικείο σώμα σαγηνεύει στη Femme Fatale του De Palma, και καταδεικνύεται με άδολη φυσική αμεσότητα στις ταντρικές περιπτύξεις στην ταινία No mires para abajo του Eliseo Subiela. Tέλος, στο Crash του Cronenberg είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε το οργανικό από το ανόργανο στο σώμα, ενώ, στη Simone Andrew Niccol παίρνει άυλη, ψηφιακή μορφή. Εδώ όμως θα επικεντρώσουμε στην ταινία The Pillow Book του Peter Greenaway, όπου το ανθρώπινο σώμα γίνεται καμβάς καλλιγραφίας. Μέσα από μια μεταμοντέρνα προσέγγιση ο Greenaway σκόπιμα μετατρέπει στην κυριολεξία τη μεταφορά της γραφίδας που δίνει σάρκα και οστά στο σώμα του κειμένου, με το να προσφέρει στο ίδιο το ανθρώπινο σώμα που καλλιγραφείται την ιδιότητα του κειμένου. Η λογοτεχνία και η Τέχνη γενικότερα κυριολεκτικά πάνω στο σώμα, σημειοδοτεί μια θεώρηση του κειμένου με όρους ερωτισμού. Εξ ου και η θέση «το σώμα ως κείμενο» και συνάμα «το σώμα του κειμένου».
Κλειδί στη θεωρία του κειμένου ως σώμα η θέση του Roland Barthes (Image, Music, Text, The Pleasure of the Text) καθώς και της Kristeva (le corps propre). Επίσης η θεωρία της επιθυμίας των Deleuse-Guattari.
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
- Deleuze, G.illes & Felix Guattari (1972). The Desiring Machines (Trans. Robert Hurley). Semiotext (e) 2.3 : 117-135
- Kristeva, J. (1980). Desire in Language. A Semiotic Approach to Literature and Art. Oxford: Blackwell.
- Barthes, R. (1970). The Pleasure of the Text. Trans. R. Miller. London: Cape.
- Barthes, R. (1988). Εικόνα-Μουσική-Κείμενο (μτφ. Γ. Σπανός). Αθήνα: Πλέθρον.
- Chandler, D. (2005). Intertextuality in semiotics for beginners, στο http://www.aber.ac.uk/media/Documents/S4B/sem09.html
- Genette, G. (1982). Palimpsestes, La littératture au second degré. Paris: Seuil.
- Genette, G. (2001 [1979]). Εισαγωγή στο αρχικείμενο (μτφ. Μ. Πατεράκη-Γαρέφη). Αθήνα: Εστία.
- Stam, R. (2011). Εισαγωγή στη θεωρία του κινηματογράφου (Επιμ. Εύα Σταφανή). Αθήνα: Πατάκης.
- Stam. Robert, R. Burgoyne, S. Flitterman Lewis (1992). New Vocabularies in Film Semiotics: Structuralism, Post-structuralism and Beyond. London & N.Y.: Routledge.
- Greenaway, Peter. Interviews.
Προτεινόμενο θέμα ερευνητικής εργασίας
Οι φοιτητές και φοιτήτριες θα πρέπει να επικεντρώσουν τόσο στα σημεία εκείνα που σημειοδοτούν την εγγραφή στο ανθρώπινο σώμα, όσο επίσης και σε εκείνα τα κινηματογραφικά σημεία που στοιχειοθετούν το συγκεκριμένο σώμα του κειμένου στο The Pillow Book.